یادداشت | "تربيت جنسي" از آگاهی تا مراقبت‌

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، شايد بتوان شبكه‌هاي مجازي را شبكه‌هاي جنجال نيز ناميد؛ چرا كه موجوديت اين شبكه‌ها به هياهو‌ و جنجال‌هائي است كه هر چند وقت يك بار برپا مي‌كند؛ در گذشته و تا قبل از پيدايش شبكه‌هاي مجازي، تلوزيون قدرتمندترين و پرمخاطب‌ترين رسانه موجود در كشور بود؛ اما  دايره جنجال‌آفريني و تاثير‌گذاري بيشتر برنامه‌ها در اين پرمخاطب‌ترين رسانه كشور  گاه از تعداد محدود بيننده‌هاي آن برنامه بيرون نمي‌رفت و به خاطر عدم تكرار در يك بازه زماني كوتاه موضوعات به فراموشي سپرده مي‌شد؛ اما اكنون گاه قطعه‌اي از يك برنامه كم مخاطب دست‌مايه هياهويي مي‌شود كه دايره ديده شدن را تا هزاران برابر افزايش مي‌دهد.

اخیرا در حوزه تربيت جنسي در يكي از شبكه‌هاي تلوزيوني گفتگويي انجام شد كه كارشناس برنامه علي رغم اسم و رسمي كه در حوزه تربيت جنسي دارد اما نظرات غير كارشناسي و غير اصولي را از آنتن رسانه ملي مطرح نمود كه پايه يكي از همين هياهوهاي رسانه‌اي قرار گرفت؛ البته از اين دست نظريه پردازي‌هاي شاذ و عوام پسندانه كه با كلمات زيبا و ژست روشنفكر مآبانه بيان مي‌شود از اين كارشناس، مسبوق به سابقه بوده است؛ كه بايد از مديران تلوزيون پرسيد با چه هدفي و بر اساس چه معياري آنتن رسانه ملي را كه امانت است در اختيار چين افرادي مي‌گذارد و آيا اظهار نظرهاي گذشته كارشناسان در دعوت از آن‌ها تاثير گذار است و يا اينكه اصولا براي دعوت از كارشناسان در رسانه ملي، گذشته آنان رصد مي‌شود يا خير؟! كارشناسي كه در ميزگردهاي گذشته خود روابط نامشروع در جامعه را بحران نمي‌داند و سطح بحران را به در اختيار نبودن ابزار پيشگيري از بارداري خلاصه مي‌كند آيا بايد امكان حضور در رسانه در تراز انقلاب اسلامي را پيدا كند يا خير ؟!

اصل كلام

موضوع تربيت جنسي از مسائل چالش برانگيز در موضوعات تربيتي است كه از دير باز مورد اختلاف شديد بين نظريه پردازان حوزه تربيت بود است.

گروهي اساسا اعتقادي به تربيت جنسي ندارند و مي‌گويند كنش‌ها و واكنش‌هاي اين وادي به غرائز مربوط مي‌شود و اساسا غرائز آموزش بردار نيستند؛ اما در ميان كساني كه به اين بخش از تربيت اعتقاد دارند نيزغوغايي در نظريه پردازي وجود دارد؛ عده‌اي اساسا معتقدند كه پايه تربيت جنسي مخفي‌كاري است و نبايد اجازه داد تا نوجوان از اين وادي تا زمان ازدواج سر دربياورد؛ اين نوع تربيت كه مي‌توان آن را مكانيسم تربيتي چشم و گوش بسته ‌ناميد، در ميان خانواده‌هاي سنتي از گذشته رواج داشته است؛ ولي بايد اين واقعيت را پذيرفت كه اين راهكار اساسا راهكار خوبي نيست؛ چرا كه حتي اگر ابزار ارتباطي و شبكه‌هاي مجازي امروز نبودند و حتي اگر فرزندان در چهارديواري خانه محصور باشند، باز نيازهاي جنسي به صورت غريزي از درون افراد فرياد مي‌كشد و اعلام موجوديت مي‌كند.

گروهي ديگر بر اين عقيده‌اند كه منفك از معارف ديني بايد آگاهي‌هاي افسار گسيخته‌اي را در حوزه مسائل جنسي در اختيار نوجوانان گذاشت تا آن‌ها بتوانند به واسطه اين آگاهي‌ها روش كنترل غرائز جنسي را ياد گرفته و در دام انحرافاتي مثل خود‌ارضايي نيفتند؛ اما براي اين روش نيز نقض عيني وجود دارد؛ چرا كه ميزان انحرافات جنسي در جوامع غربي كه اين آگاهي‌ها به صورت كامل از نخستين روزهاي نوجواني و حتي قبل از آن در اختيار افراد قرار گرفته است بسيار بيشتر، نگران كننده‌تر و در دايره‌اي گسترده‌تر وجود دارد؛ تا آنجا كه ابزار مختلفي مثل عروسك‌هاي جنسي براي شهوتراني بي حد و مرز توليد و تبليغ مي‌شود. در اين روش آنچه واقعا اتفاق مي‌افتد عادي سازي انحراف جنسي است، به صورتي كه جامعه ديگر آن را قبيح نمي‌داند و حتي در مواردي آن را جزء لازم زندگي افراد به حساب مي‌آورد.

مكانيسم اسلام براي تربيت جنسي

اسلام به عنوان ديني فاخر كه در حوزه تربيت و تربيت جنسي حرف‌هاي زيادي براي گفتن دارد مكانيسمي را ارائه كرده است كه عمل به آن مي‌تواند به معناي واقعي جلوي انحرافات را بگيرد كه در ادامه به آن اشاره مي‌كنيم.

مراقبت‌هاي دوران كودكي

اسلام تربيت جنسي را محدود به دوره بلوغ نمي‌داند بلكه مراقبت‌هايي را از بدو تولد مشخص مي‌كند كه عدم مراعات آن‌ها زمينه‌هايي ايجاد مي‌كند، كه اگر آن زمينه‌ها ايجاد شد، حتي اگر كوهي از اطلاعات را در اختيار نوجوان بگذاريم باز زمينه‌هاي انحرافاتي مثل روابط با نامحرم و خودارضايي مرتفع نخواهد شد.

بعضي از اين مراقبت‌ها به دوران نوزادي و طفوليت تا قبل از سن تميز(1) برمي‌گردد و برخي ديگر متعلق به دوران بعد از سن تميز است.

به عنوان مثال در دستورات اسلامي آمده است كه زن و شوهر بايد از حضور طفل در فضاي شهوت آلود بين زن و شوهر جلو گيري كنند و حتي اگر طفل در خواب است او را از اتاقي كه قرار است مسائل زناشويي در آن رخ دهد بيرون ببرند.

رسول خدا (ص) در اين زمينه می فرماید: سوگند به کسی که جان من در دست اوست اگر مردی با همسرش آمیزش کند و در اتاق طفلي باشد که آن دو را در حال جماع مشاهده کند و سخنانشان و حتی صدای نفس کشیدنشان را بشنود آن کودک هرگزموفق نخواهد شد و آلوده به زنا خواهد شد چه دختر باشد و چه پسر.(2)

 ابن راشد از پدرش نقل می‌کند که از امام صادق(ع) شنیدم که فرمود مرد با همسر و کنیزش درحالی که کودکی در خانه هست مجامعت نکند چرا که این از چیزهاییست که باعث زنا کار شدن فرزند می‌گردد.34)

در روايتي از وجود مقدس اميرمؤمنان(ع) آمده است: اینکه مادری عورتین دختر شش ساله خود را بشوید بخشی از زنا است. کنایه از اینکه زمینه انحرافات اخلاقی آینده این دختر را فراهم می کند.

اين مراقبت‌ها خود فصل مفصلي است كه توضيحش نياز به مجالي و مقالي مستقل دارد(4) ولي اجمالا بايد دانست كه برنامه ريزي براي تربيت جنسي بايد از بدو تولد باشد و نمي‌توان با پيشينه‌اي سست توقع قوت روحي در برخورد با غريزه سركش شهوت را از نوجوان و جوان داشت.

نكته درد آوري كه در بعضي از صحبت‌ها از مادران شنيده مي‌شود اين است كه بعضي با افتخار مي‌گويند ما براي اينكه فرزندانمان چشم دلشان سير شود در خانه لباس راحت مي‌پوشيم و اجازه مي‌دهيم تا آن‌ها به بدن ما نگاه كند اين افراد از اين نكته غافلند كه اين‌كار فقط زمينه بلوغ زودرس و نيز ايجاد ميل و رغبت مضاعف را در فرزندان فراهم مي‌كند. از طرفي در پس اين حرف يك نكته بسيار زشت وجود دارد و آن اين است كه در روايات اهل‌بيت(ع) لذت جنسي از طريق چشم به عنوان شعبه‌اي از زنا معرفي شده است و  مادري كه به اين بهانه در مقابل فرزندان خود با لباس نامناسب مي‌گردد يعني اجازه مي‌دهد تا فرزندش از طريق چشم از او لذت جنسي ببرد و اين يعني شعبه اي از زناي با محارم كه بايد از آن به خدا پناه برد.

آگاهي بخشي

بخش دوم از فرايند تربيت جنسي در اسلام آگاهي بخشي است. اين بخش بسيار ظريف و دقيق است به گونه‌اي كه اگر درست اقدام نشود آگاهي بخشي مي‌تواند زمينه انحراف را به وجود آورد. در اين بخش بايد با توجه به سن افراد اقدام نمود. دادن آگاهي‌ها قبل از سني كه افراد به آن لازم دارند مي‌تواند حس كنجكاوي آن‌ها را فعال نموده و آن‌ها را ترغيب به كشف نمايد. سن مناسب براي دادن آگاهي‌هاي اجمالي ابتداي بلوغ و زماني است كه فرد به يك باره با يك پديده جديد و تغيير نوين در ساختار بدن خود مواجه مي‌شود.

اطلاعاتي كه بايد داده شود

الف: كليت موضوع: در مرحله اول بايد نسبت به كليت موضوع و وجود چنين غريزه و پديده اي به صورت اجمالي  اطلاعاتي را در اختيار نوجوان گذاشت؛ چرا كه نداشتن اين اطلاعات اجمالي او را در مقابل موضوعي ناشناخته قرار مي‌دهد كه او نمي‌داند با آن پديده ناشناخته چگونه برخورد نمايد.

ب: شيوه‌هاي كنترل: نكته ديگري كه بايد به نوجوان آموزش داد شيوه‌هاي كنترل است؛ به عنوان مثال بايد آموزش داد با كنترل گوش، چشم و لامسه چگونه خيال خود را كنترل نموده و جلوي تحريك مصنوعي را بگيرد و از فوران اين غريزه سركش جلوگيري نمايد و يا با تنظيم غذا و تحرك مناسب انرژي خود را كنترل نمايد تا فشار مضاعفي بر غريزه جنسي تحميل نشود.

اينكه در يك برنامه تلوزيوني كسي كه مدعي نظريه پردازي در حوزه تربيت جنسي است عنوان مي‌كند كه من به فرزندم آموزش مي‌دهم كه قبل از دست زدن به جنس مخالف از او اجازه بگيرد نشان مي‌دهد گوينده هيچ اطلاعاتي كارشناسانه و عميقي در حوزه تربيت جنسي ندارد؛ چرا كه وضع حريم‌هاي شخصي صرفا به عنوان احترام به حريم خصوصي افراد نيست و حكمت اهم آن كنترل غرائز و اميال دروني افراد است، اين حرف غير كارشناسي به اين معناست كه اگر طرفين ماجرا راضي بودند مي‌توانند زمينه انحرافات جنسي خود را در جامعه فراهم نمايند. بايد توجه داشت وقتي كسي در جايگاه كارشناس و يا مادر يك خانواده "ف" بگويد نوجواني كه كوره‌اي از اميال و احساسات است تا "فرحزاد" خواهد رفت و ديگر هيچگونه ابزار يا نظر كنترلي نمي‌تواند او را از انحراف دور نمايد.

مضرات: ديگر نكته اي كه بايد به نوجوان آموزش داده شود مضراتي است كه از ناحيه عدم كنترل غرائز فرد را تهديد مي‌كند كه مشتمل بر مضرات جسمي، روحي و اجتماعي خواهد شد .بيان اين مضرات بايد به صورت واقعي باشد و از افراط و تفريط در آن خود داري شود تا براي نوجوان باور پذير باشد.

در آگاهي بخشي نكات ظريف زيادي وجود دارد كه از جمله آن‌ها نحوه بيان است، نحوه بيان نه آنقدر صريح و بي پرده باشد كه باعث دريدگي و قبح شكني شود و نه آنقدر مجمل و در پرده باشد كه فرد متوجه موضوع نشود.

در همين راستا  شخصيت‌هاي زيادي اقدام به نگارش كتاب نموده اند كه از جمله آن‌ها مي‌توان به كتاب  مشكلات جنسي جوانان، تاليف آيت الله مكارم شيرازي و جوانان چرا؟ نوشته مصطفي زماني اشاره نمود.

آگاهي ديني؛ ناظر دروني

سومين ركن و شايد اصلي‌ترين ركن فرايند تربيت جنسي در اسلام كه محل اختلاف جامعه شناسان و روانشناسان ديني با ديگران شده است اين است كه روانشناسان ديني مي‌گويند تنها آگاهي بخشي در مورد ماهيت و عوارض مسئله‌اي مثل غرائض جنسي مانع از افتادن به ورطه انحرافات نمي‌شود، چرا كه در اين مسئله و مسائل بسيار زياد ديگري افراد آگاهي‌هاي لازم را دارند اما باز اق دام به كاري مي‌كنند كه به مضرات و آسيب‌هاي آن علم دارند؛ به عنوان مثال تمام سيگاري‌ها مي‌دانند كه سيگار مضر است اما تا زماني كه به آستانه آسيب‌هاي جدي نرسند و باور ملموس به مضرات دخانيات پيدا نكنند از استعمال آن دست برنميدارند.

اسلام با علم به اين مسئله اقدام به ايجاد يك ناظر دروني به عنوان ضمانت اجراي براي عملي شدن آن آگاهي‌ها نموده است و از دريچه دين و معاد باوري تلاش نموده است تا افراد را مجهز به يك قفل دروني نمايد؛ برخلاف آنچه از رسانه ملي پخش شد اسلام انحراف را به انحراف خوب و انحراف بد تقسيم نمي‌كند بلكه از آنجا كه هر انحرافي مقدمه براي انحراف بزرگتري است، اسلام تمام قد در مقابل انحرافات و حتي مقدمات انحراف ايستادگي مي‌كند؛ به عنوان مثال رسول خدا(ص) در مورد لمس نامحرم به عنوان يكي از مقدمات انحراف فرموده اند:

 کسی که با زنی نامحرم دست دهد، در روز قیامت با غل و زنجیر آورده و دستور داده می شود که به دوزخ افکنده شود(5)

ابابصیر، از شاگردان امام صادق علیه السلام می گوید در کوفه به زنی قرآن می آموختم و روزی اتفاق افتاد که با او مزاح کردم. هنگامی که در مدینه به محضر امام باقر(ع) وارد شدم، مرا سرزنش کرد و فرمود: کسی که در خلوت مرتکب گناه شود، خدا به او اعتنا نمی کند. چه چیزی به آن زن گفتی؟ از خجالت چهره خود را پوشاندم و توبه کردم؛ حضرت فرمود: دیگر تکرار مکن.(6)

اين نهي از مقدمات انحراف و ارجاع افراد به قيامت در صورتي كه به صورت باور افراد در آيد و براي آن‌ها تعبد ايجاد كند از هر مسير ديگري تاثير گذار‌تر است و مي‌تواند افراد را در مقابل انحرافات بيمه نمايد.   

ختم كلام

تربيت يك پازل چند تكه است كه هر كدام از قسمت‌هاي آن ديده نشود، تصوير ناقصي ارائه داده شده كه كارامدي چنداني ندارد، لذا كساني كه قرار است به عنوان كارشناس به موضوعات مختلف تربيتي ورود نمايند بايد به اين نكته توجه كنند و همه ابعاد را با هم ببيند تا به اسم تربيت زمينه انحراف جامعه را فراهم نكنند./۹۱۸/ی۷۰۱/س

عبدالصالح شمس‌اللهي

پی نوشت

۱. سن تميز به سني گفته مي شود كه انسان در آن خوب و بد و مسائلي مثل وجود دو جنس مخالف زن و مرد را در آن سن درك مي‌كند.

۲. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لَوْ أَنَّ رَجُلًا غَشِیَ امْرَأَتَهُ وَ فِی الْبَیْتِ صَبِیٌّ مُسْتَیْقِظٌ یَرَاهُمَا وَ یَسْمَعُ کَلَامَهُمَا وَ نَفَسَهُمَا مَا أَفْلَحَ أَبَداً إِذَا کَانَ غُلَاماً کَانَ زَانِیاً أَوْ جَارِیَةً کَانَتْ زَانِیَةً(کافی ج۵ ،ص ۵۰۰)

۳. عن ابن رَاشِدٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ(ع) یَقُولُ لَا یُجَامِعِ الرَّجُلُ امْرَأَتَهُ وَ لَاجَارِیَتَهُ وَ فِی الْبَیْتِ صَبِیٌّ فَإِنَّ ذَلِکَ مِمَّا یُورِثُ الزِّنَا (کافی ج۵ ،ص ۵۰۰)

۴. جهت مطالعه بيشتر در اين زمينه به مقاله جستاري در موضوع حريم هاي درون خانوادگي؛ عبدالصالح شمس‌اللهي؛ كيهان؛ شماره 20903؛ 1/8/93 صفحه معارف مراجعه بفرماييد. لينك(http://www.magiran.com/npview.asp?ID=3047996)

۵. مَنْ صَافَحَ امْرَأَهً حَرَاماً جَاءَ یوْمَ الْقِیامَهِ مَغْلُولًا- ثُمَّ يْومَرُ بِهِ إِلَی النَّار.( بحارالانوار، ج 7، ص 213، روایه 116،)

۶. رُوِيَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ كُنْتُ أُقْرِئُ امْرَأَةً الْقُرْآنَ بِالْكُوفَةِ فَمَازَحْتُهَا بِشَيْ‏ءٍ فَلَمَّا دَخَلْتُ عَلَى أَبِي جَعْفَرٍ (عليه‌السلام) عَاتَبَنِي وَ قَالَ مَنِ ارْتَكَبَ الذَّنْبَ فِي الْخَلَاءِ لَمْ يَعْبَأِ اللَّهُ بِهِ أَيَّ شَيْ‏ءٍ قُلْتَ لِلْمَرْأَةِ فَغَطَّيْتُ وَجْهِي حَيَاءً وَ تُبْتُ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (عليه‌السلام) لَا تَعُدْ(بحار الانوار ج46ص247)